Diz etrafı ve tibia (kaval kemiği) travmaları
DİZ ETRAFI KIRIKLARI
Diz eklemi kemik yapı olarak uyluk kemiği (femur) alt ucu, kaval kemiği (tibia) üst ucu ve diz kapağı kemiğinden (patella) oluşur. İnsan bedeninin travmaya en çok uğrayan eklemi olan diz eklemini oluşturan bu kemiklerde çok sayıda kırık oluşur.
Femur Suprakondiler Kırıklar
Dolaylı, femur uzun ekseni boyunca gelen zorlama, rotasyon, valgus yahut varus ile birleşince suprakondiler bölgede kırık oluşabilir. Trafik kazaları, yüksekten düşme üzere yüksek güçlü travmalar sonucunda da oluşabilir.
Klinik ve teşhis:
Proksimal modül, kuadriseps kasının tesiri ile aşağı, distal modül gastroknemius tesiri ile geriye, hamstringlerin tesiri ile üste yanlışsız çekilir. Bu durumda diz bölgesi hayli fazla şişer, alt ekstremite kısalır ve deplase olmuş kırık uçları nedeniyle damar ve hudut yaralanmaları ortaya çıkar. İki istikametli radyografiler ile teşhis konulur.
Tedavi:
Ayrılmamış, dişlenmiş kırıklarda uzun bacak alçı tespiti yapılır. Çok modüllü deplase kırıklarda tuberositas tibia’dan iskelet traksiyon yapılarak ligamentotaksis formülü ile redüksiyon elde edilmeye çalışılır. Kal dokusu oluşuncaya kadar traksiyona devam edilmelidir. Fakat bu durumda yüksek oranda eklem sertliği gelişir. Deplase kırıklarda ise açık redüksiyon yapıldıktan sonra kondiler plak ve vidalar ile internal tespit uygulanır. Bu türlü bir tedavide eklem hareketlerine erken başlanabilir ve sertlik önlenebilir. Komplikasyonlar; 1. Damar hudut yaralanmaları, 2. Diz ekleminde sertlikdir.
Femur İnterkondiler Kırıklar
İki femur kondili ortasında oluşan “T” yahut “Y” halindeki intraartiküler kırıklardır. Oluş hali suprakondiler kırıklarda olduğu üzeredir. Klinik bulgular suprakondiler kırıklara benzeridir. Buna ek olarak intraartiküler kırık nedeniyle hemartroz vardır. İki istikametli radyografi ile teşhis konulur. Bütün intraartiküler kırıklarda olduğu üzere anatomik redüksiyon gerekir. Bunun için açık redüksiyon, vidalar yahut dinamik kondiler plak ve vidalar ile internal tespit yapılır.
Femur Kondil Kırıkları
Medial yahut lateral femur kondilinin izole kırığıdır. Daha çok valgus yahut varus zorlamalarının eklendiği dolaysız zorlamalar ile koronal yahut sagittal planda oluşur. Hemartroz nedeniyle diz epeyce şiştir, dizde instabilite vardır. İki taraflı radyografi ile teşhis konulur. Açık redüksiyon ve vidalar ile internal tespit yapılır.
Tibia Plato Kırıkları
Diz ekleminde tibianın eklem yüzünü oluşturan tibia kondillerinin kırıklarıdır. Dolaylı tavma ile oluşur. Tibia uzun ekseni boyunca diz eklemine gelen zorlamalara varus yahut valgus zorlaması eklenirse tibia plato kırığı oluşabilir. Araba tamponunun diz bölgesine çarpması yahut yüksekten düşme sonucunda bu tıp bir kırık oluşabilir. Çoğunlukla diz yan bağları, çapraz bağlar ve menisküsler de birebir travma ile yaralanabilir.
Klinik ve teşhis:
Dizde ağrı, şişlik, hemartroz, deformite ve instabilite vardır. İki taraflı radyografi ile teşhis konulur. Bazen bağ lezyonlarını kıymetlendirmek için gerilim grafileri çekilebilir. Gerktiğinde bilgisayarlı tomografi ve MRG tanıya yardımcı olur.
Tedavi:
Deplase olmayan kırıklarda uzun bacak alçı tespiti uygulanır. Ayrılmış kırıklar cerrahi olarak tedavi edilirler, açık redüksiyon ve internal tespit uygulanır, kırıkla birlikte plato çökmüşse, çökme kaldırıldıktan sonra altı kemik grefti ile desteklenip internal tespit uygulanmalıdır. Tespit vidalar, anatomik plaklar ile yapılabilir. Çok modüllü ve deplase kırıklar ise konservatif olarak tedavi edilirler. Bunlarda tuberositas tibia’da iskelet traksiyonu uygulanır. Şayet traksiyon hareketli Thomas-Pearson ateli üzerinde yapılırsa traksiyon altında hareket yaptırılarak eklem sertliklerinin önüne geçilmiş olur. Tibia plato kırıklarında eklem içi patolojiler artroskopik teşebbüsle gözden geçirilmeli ve patotloji varsa bu giderilmelidir.
Eminensiya İnterkondilaris Kırıkları
Diz ekleminde çapraz bağların yapıştığı eminensiya interkondilaris kırıkları intraartiküler kırıklardır. Dizin öne yahut geriye şiddetle zorlanması yahut dizin şiddetle bükülmesi, abduksiyonu yahut adduksiyonu ile femur kondilleri tarafından kırılabilir.
Klinik ve teşhis:
Dizde ağrı, şişlik, hemartroz vardır. Ön-arka instabilite bulunabilir. İki taraflı radyografi ile teşhis konulur. Bazen tünel grafisine başvurulabilir. Çapraz bağların durumunu belirlemek için MRG gerekebilir.
Tedavi:
Ayrılmamış kırıklarda uzun bacak alçı tespiti yapılır. Ayrılmış kırıklar cerrahi olarak tedavi edilirler. Açık redüksiyondan sonra kırık kesim, tel yahut zaten eriyen çubuk yahut vidalar ile tespit edilir.
Patella Kırıkları
Bütün kırıkların %1’i patella kırıklarıdır. Daha çok 50-60 yaşları ortasında görülür. Patella üzerine gelen dolaysız darbe ile kırılabileceği üzere, dolaylı olarak patellar tendonun ani çok kontraksiyonu ile de kırılabilir.
Klinik ve teşhis:
Diz şiştir, hareketler ağrılıdır, hemartoz vardır. Palpasyonda kırık yerinde basamak ve boşluk bulgusu alınabilir. Ekstansör düzeneğin bozulduğu trasvers ve modüllü kırıklarda diz faal ekstansiyon yapamaz. İki taraflı radyografi ile teşhis konulur. Bazen şayet çekilebilirse tanjansiyel grafi faydalı olur.
Tedavi:
Üç milimetreden daha az ayrılmış yahut kaymış kırıklar konservatif olarak tedavi edilirler. Bu kırıklarda diz ekstansiyonda alçıya alınarak dört hafta tutulur ve daha sonra hareketler başlanır. Öbür kırıklarda açık redüksiyon yapıldıktan sonra kırığın haline nazaran vida, tel yahut gergi bandı ile internal tespit uygulanır. Cerrahi olarak tedavi edilen kırıklarda hareketlere erken başlanır. Kırık modülün çok parçalandığı kırıklarda kırık kesim eksize edilebilir. Patellanın tümü çok kesimli ise total patellektomi yapılabilir. Bu durumda dizin ekstansör sistemi kesinlikle onarılmalıdır.
Kaval Kemiği (Tibia ve Fibula) Cisim Kırıkları
Tibia ve fibula sık kırılan kemiklerin başında gelir. Bilhassa tibia’nın ön yüzü yumuşak doku takviyesinden mahrumdur, bu nedenle kırıkların büyük bir kısmı açık kırıktır. Tibia beslenmesi kâfi olmayan bir kırık olduğu için kırıklar kolay kaynamaz, kaynama gecikmesi ve psödoartroz hayli sık görülür. Dolaysız darbe gelmesi ile yahut, ayak sabitken döndürücü zorlamalar ile kırıklar oluşabilir. Fibula kırıkları izole olabileceği üzere çoğunlukla tibia kırıklarına eşlik eder.
Klinik ve teşhis:
Genel kırık belirti ve bulgularına ek olarak, damar, hudut yaralanması, kompartman sendromu gelişebilir. İki istikametli radyografi ile teşhis konulur.
Kaval kemiği kırığında plak vida ile tedavi.
Tedavi:
Fibula cisim kırıklarında şayet ağrı fazla değilse tespit gerekmez. Tibia kırıklarının tedavisi genel olarak konservatiftir. Kapalı redüksiyondan sonra uzun bacak alçı tespiti yapılır. Birinci üç hafta radyolojik olarak redüksiyon denetimi yapılmalıdır. 6-8 hafta sonra kaynama bulguları başlamışsa patellar tendona takviyeli diz altı alçı tespitine (PTB- Patellar Tendon Bearing) geçilerek diz eklemine hareket başlanır. Tibia kırıkları ekseriyetle 12-20 hafta ortasında kaynar.
Eğer;
Kapalı redüksiyon başarılı olmazsa,
Kompartman sendromu gelişmişse,
Multipl kırıklar varsa,
Segmenter kırık varsa,
Açık kırıksa cerrahi tedavi uygulanır.
Cerrahi olarak açık redüksiyon yapıldıktan sonra plak vida ile yahut intramedüller çivi ile internal tespit uygulanır. Açık kırık, açık kırık tedavi prensiplerine nazaran tedavi edilir. Öteki kırıklarda açık redüksiyondan sonra plak vida ile yahut intramedüller çivi ile tespit yapılır.
Kaval kemiği kırığının kemik içinden uygulanan intramedüller çivi uygulaması ile tedavisi
Kaval kemiği kırığının eksternal fiksatör ile tedavisi
Kaval kemiğinde çevresel dış tespit (Ilizarov tipi eksternal fiksatör) uygulaması
Komplikasyonlar:
İnfeksiyon. Yumuşak doku takviyesi ve kanlanması güzel olayan tibia’da açık kırık nedeniyle yahut cerrahi teşebbüslerden sonra enfeksiyon gelişebilir.
Kaynama gecikmesi. 20 haftadan sonra kaynama bulguları yoksa kaynama gecikmesi var demektir.
Kaynama yokluğu. Dokuz ay geçtiği halde kaynama bulguları yoktur.
Damar- hudut yaralanmaları.
Kompartman sendromu.
Fibula başı ve boynu düzeyindeki kırıklarda peroneal hudut lezyonu oluşabilir.
Kaynak: Doktor Sitesi